από τη Χριστίνα ΜανωλακάκηΠαρουσίαση του βιβλίου: ΜΗΝ ΠΕΙΣ ΛΕΞΗ - Βία και προδοσία στη Βόρεια Ιρλανδία – Η κρυφή ιστορία του IRA του Patrick Radden Keefe Μετάφραση: Κωστής Πανσέληνος Εκδόσεις: Μεταίχμιο Το βιβλίο του Keefe ξεκινά κάνοντας αναφορά στην εξαφάνιση της Τζιν Μακόνβιλ, μίας άπορης χήρας, μητέρας 10 παιδιών. Η απαγωγή της γίνεται το 1972 στο δυτικό Μπέλφαστ. Και κάπως έτσι εισαγόμαστε στο ζοφερό και μυστηριώδες κλίμα των «Ταραχών» (“The Troubles”, ή “Na Trioblóidí” στα ιρλανδικά). Ο Keefe δεν χρησιμοποιεί την εξαφάνιση και εκτέλεση της Τζιν για να στήσει ένα whodunnit με την Β. Ιρλανδία των Ταραχών για φόντο. Το Μην πεις λέξη αποτελεί ένα δυνατό non-fiction έργο, με σημαντική βιβλιογραφία, πληθώρα πηγών και δημοσιογραφική έρευνα από πίσω του. Οι ιστορίες που έχει επιλέξει να αφηγηθεί ο Keefe είναι πέρα για πέρα αληθινές, αν και συχνά περιστατικά και χαρακτήρες μοιάζουν ως προϊόντα μίας ευφάνταστης μυθοπλασίας. Στο βιβλίο ακολουθούμε διάφορα πρόσωπα · και ενώ άλλοτε οι αναφορές σε αυτά είναι σύντομες και μοναδικές, άλλοτε ο συγγραφέας μας επαναφέρει στα χνάρια ορισμένων, ώστε να παρακολουθήσουμε την πορεία τους μέσα στο πέρασμα των χρόνων. "Τοίχος ειρήνης" από τις βρετανικές αρχές, ώστε να διαχωρίζονται οι καθολικές (αριστερά) από τις προτεσταντικές (δεξιά) γειτονιές στο Μπέλφαστ. .Credit...Abbas/Magnum Photos Στις σελίδες του συναντάμε μεταξύ άλλων, τον Τζέρι Άνταμς, τον Μπόμπι Σαντς, τις αδερφές Πράις, τον Μπρένταν Χιουζ, τη Μάργκαρετ Θάτσερ, όπως και αναφορές σε σημαντικά συμβάντα, όπως την ενέδρα στη γέφυρα του Μπερντόλετ, τη Ματωμένη Κυριακή, τη βόμβα στο Ολντ Μπέιλι, τον αφοπλισμό του IRA, τη συμφωνία της μεγάλης Παρασκευής. Ντέρι 1971. Credit...Bruno Barbey/Magnum Photos Ο Keefe παράλληλα εντάσσει στην αφήγηση του πληροφορίες για τις εργατικές κατοικίες, με το παραστρατημένο όραμα του Λε Κορμπιζιέ, τα υψηλά νούμερα σε χορήγηση ηρεμιστικών στη Β. Ιρλανδία, τα γκράφιτι που κοσμούσαν ανά καιρούς τους τοίχους του Μπέλφαστ και Ντέρι, καθώς και μικροαφηγήσεις που έρχονται να ζωηρέψουν το περιεχόμενο του κειμένου. 1971. Credit : Mirrorpix/Getty Έχει έναν πλούτο πληροφορίας αυτό το βιβλίο, που κατορθώνει να σε συνεπαίρνει και να σε κερδίζει σε κάθε σελίδα του. Και αυτό γιατί δε μένει στις εντυπωσιακές επιχειρήσεις διακίνησης όπλων και επίφοβων αποδράσεων από φυλακές (που είναι συγκλονιστικές να διαβάζεις) ή σε εύκολα συγκινησιακές αναφορές, παρά κατορθώνει να δείξει ένα πρόσωπο ή ένα συμβάν από διαφορετικές ματιές και εκτιμήσεις. Παράλληλα καθόλου δε χαρίζεται στην καθεστωτική βία από την αγγλική πλευρά και δεν διατηρεί ίσες αποστάσεις στην κριτική του. Καθεστωτική βία Στο κεφάλαιο «Μικρός Ταξίαρχος» ο Keefe παρουσιάζει τις ομοιότητες στην διαχείριση της συνθήκης στη Β. Ιρλανδία με οποιοδήποτε άλλη αποικία της βρετανικής αυτοκρατορίας. Συμπεριλαμβάνει μάλιστα και το εξής ερώτημα: «Τι ήταν όμως η Β. Ιρλανδία; Κομμάτι του Ηνωμένου Βασιλείου ή απλώς μία ακόμα αποικία σε κρίση;». Στη συνέχεια του ίδιου κεφαλαίου προχωρά στην περιγραφή των περιστατικών του καλοκαιριού του 1971. Ιδιαίτερη σημασία έχει εδώ το νομικό πλαίσιο που ίσχυε σε βορειό-ιρλανδικό έδαφος την περίοδο των Ταραχών. «Λόγω του νόμου Ειδικών Εξουσιών, ήταν νόμιμο να κρατηθεί έγκλειστος κάποιος χωρίς να δικαστεί», μας ενημερώνει ο Keefe . 342 άτομα συλλαμβάνονται σε μία μέρα, όλοι καθολικοί. 14 άντρες όμως επιλέγονται και υποβάλλονται σε «ανακρίσεις εις βάθος» για μία εβδομάδα. Τα βασανιστήρια τους συμπεριλαμβάνανε: κουκούλα στο κεφάλι, έκθεση σε λευκούς θορύβους, stress positions, έλλειψη ύπνου, φαγητού και νερού. Λίγο μετά την απελευθέρωση των «Αντρών με τις Κουκούλες» ένας από αυτούς, ο Σον Μακένα, πεθαίνει, στα 45 του, λόγω καρδιακής προσβολής. Ο Keefe στη συνέχεια αναφέρει τη σχετική και αμφιλεγόμενη απόφαση από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο των Ανθρώπινων Δικαιωμάτων (1978) που απεφάνθη πως οι πρακτικές αν και «απάνθρωπες και ταπεινωτικές» δεν συνιστούσαν βασανιστήρια. Για να συνεχίσει πώς στην απόφαση αυτή βασίστηκε και ο Τζ. Μπους και η αμερικανική κυβέρνηση για να δικαιολογήσουν τη χρήση βασανιστηρίων μετά την 11η Σεπτεμβρίου. Διαμαρτυρία στο Μπέλφαστ το 1981, υπερ των απεργών πείνας . Credit...Ian Berry/Magnum Photos Απεργία Πείνας Σημαντικές πληροφορίες έχουμε και για το "απόλυτο όπλο" του ρεπουμπλικανικού αγώνα, την απεργία πείνας. Σύμφωνα με τον Keefe, η απεργία πείνας αποτελεί ένα παραδοσιακό μέσο παθητικό- επιθετικής αντίστασης στην Ιρλανδία. Στα 1903 ο Ουίλιαμ Μπάτλερ Γέιτς έγραφε: Αν κάποιος, από παλιό κι ανόητο έθιμο Αδικηθεί, ή θεωρηθεί πως αδικήθηκε, και πεινάσει Στο κατώφλι ενός άλλου ώσπου να πεθάνει Ο απλός λαός, διά παντός Θα καταριέται το κατώφλι αυτό. Το 1920, ένας άλλος ιρλανδός ποιητής και πολιτικός, ο Τέρενς Μακσουίνι, είχε φυλακιστεί στο Μπρίξτον με την κατηγορία της προδοσίας. Με την απεργία πείνας διεκδικούσε την απελευθέρωση του. Οι Βρετανοί δεν ικανοποιήσαν το αίτημα του και ο Μακσούινι πέθανε. Η επιγραφή στον τάφο του έγραφε το εξής: «ΔΟΛΟΦΟΝΗΘΗΚΕ ΑΠΟ ΤΟΝ ΕΧΘΡΟ ΣΤΗ ΦΥΛΑΚΗ ΤΟΥ ΜΠΡΙΞΤΟΝ». Πρώτα η απεργία του και ύστερα ο θάνατος του προκάλεσε αναπάντεχα μεγάλο κύμα συμπαράστασης και προσέλκυσε διεθνή υποστήριξη για τον αγώνα της ιρλανδικής ανεξαρτησίας. Στην ίδια φυλακή μεταφέρονται και οι αδερφές Πράις, το 1974, μετά τη βομβιστική επίθεση στο Λονδίνο. Άμεσα ξεκινούν τόσο αυτές, όσο και Χιου Φίνεϊ και Τζέρι Κέλι, απεργία πείνας. Το αίτημα τους ήταν να εκτίσουν την ποινή τους ως πολιτικοί κρατούμενοι και να μεταφερθούν σε σωφρονιστικό ίδρυμα της Βόρειας Ιρλανδίας. Ο Keefe στο ίδιο κεφάλαιο μιλά για τον Μεγάλο Λιμό (1845-1852), που θεωρείται από πολλούς ιρλανδούς πως αποτέλεσε μία μέθοδος εξόντωσης του καθολικού πληθυσμού από τους άγγλους. Το διάστημα εκείνο σημαντικό τμήμα του πληθυσμού πέθανε από ασιτία, επιδημικές ασθένειες ή μετανάστευσε. Με τις απεργίες πείνας, σύμφωνα με τον Keefe, η πείνα σαν όπλο, άλλαζε χέρια και πλέον χρησιμοποιούνταν εναντίον των άγγλων. Οι δύο αδερφές προκειμένου να μη γίνουν σύμβολο αντίστασης ή να φανεί πώς λύγισαν τη Σιδηρά Κυρία, υποβλήθηκαν επανειλημμένα σε υποχρεωτική σίτιση. Ο Keefe περιγράφει τη βαναυσότητα της πράξης αυτής και σημειώνει: «η αναγκαστική σίτιση τις τραυμάτιζε σωματικά και ψυχικά, ταυτόχρονα όμως τις διατηρούσε στη ζωή». Τελικά το βασανιστήριο έλαβε τέλος όταν οι γιατροί αρνήθηκαν να συνεχίσουν να εκτελούν τη διαδικασία. Αργότερα ο συγγραφέας σημειώνει πως η εμπειρία αυτή έπληξε ανεπανόρθωτα την υγεία και κατέστρεψε ανεπιστρεπτί τη σχέση των γυναικών με το φαγητό. Όταν τελικά έγιναν δεκτά τα αιτήματα τους τερμάτισαν την απεργία πείνας, λέγοντας πως σε καμία περίπτωση δεν αποτελούσε αποστολή αυτοκτονίας. Ο Παγκόσμιος Ιατρικός Σύλλογος εκείνο το διάστημα θα έβγαζε την ιστορική απόφαση κατά την οποία η αναγκαστική σίτιση κρίνεται αντιδεοντολογική. Στις 10 Απριλίου του 1981 ο Μπόμπι Σαντς εξελέγη βουλευτής - είχε να φάει 41 μέρες. Στις 66 μέρες ασιτίας θα πέθανε, για να ακολουθήσουν ακόμα 9 θάνατοι κρατουμένων που είχαν προχωρήσει με τον Σαντς στην απεργία πείνας. Αίτημα τους: να χαρακτηριστούν πολιτικοί κρατούμενοι. Ο Μπόμπι Σαντς με τους υπόλοιπους απεργούς πείνας επηρέασαν αποφασιστικά την κοινή γνώμη για τον αγώνα ανεξαρτησίας των ιρλανδών, ενώ η συμμετοχή τους Σαντς στις εκλογές σηματοδότησε μία αλλαγή στο ρεπουμπλικανικό κίνημα. Οι μέχρι τότε καχύποπτοι και αμέτοχοι ρεπουμπλικάνοι κλήθηκαν να σπάσουν την παράδοση αποχής και επέστρεψαν στις κάλπες. Οι συμβιβασμοί για την ειρήνη και η νέα σιωπή Ένα κομμάτι του βιβλίου αφορά την στροφή του ρεπουμπλικανικού κινήματος και τους συμβιβασμούς που έκανε προκειμένου να πάψουν οι αιματοχυσίες. Η ανακατεύθυνση που δόθηκε σε IRA και Sinn Féin, με τον Τζέρι Άνταμς να ηγείται της αλλαγής αυτής, σήμανε την απομάκρυνση από τον ένοπλο αγώνα και την επιδίωξη το Sinn Féin να ενταχθεί απόλυτα στον πολιτικό βίο. Ο Τζέρι Άνταμς πήρε μέρος στις διαπραγματεύσεις που κατέληξαν στη Συμφωνία της Μεγάλης Παρασκευής το 1998. Σύμφωνα με τον συγγραφέα, το Σιν Φέιν, ως αναδυόμενο πολιτικό κόμμα «θεωρούσε προτεραιότητα το να επιβάλει μια συγκερκιμένη αφήγηση για τις Ταραχές και τη σύναψη ειρήνης». Σε αυτό το πλαίσιο ο Τζ. Άνταμς, αρνείται μέχρι σήμερα τη συμμετοχή του στον IRA. Αποφάσεις και ενέργειες που δεν ταίριαζαν με το προφίλ που ήθελε να έχει η πολιτική οργάνωση κρύφτηκαν κάτω από το χαλί. Για ορισμένους παλιούς συναγωνιστές του Άνταμς η στάση του τελευταίου αποτέλεσε ξεπούλημα του ένοπλου αγώνα και των εθελοντών. Η Πράις σε ραδιοφωνική της συνέντευξη είχε πει σχετικά: «Για όσα έχει επιτύχει το Σιν Φέιν μέχρι σήμερα, δεν θα χαράμιζα ούτε ένα καλό πρωινό. Οι εθελοντές δεν πέθαιναν μόνο. Έπρεπε να σκοτώσουν κιόλας, με καταλαβαίνετε;» Το βιβλίο περιλαμβάνει αφηγήσεις ανθρώπων σα της Ντολόρς Πράις, και του Μπρένταν Χιουζ, που αισθάνθηκαν πώς οι θυσίες και οι εντολές που είχαν ακολουθήσει στο παρελθόν έμοιαζαν μάταιες και άδικες αφού δεν είχαν καταλήξει στην ιρλανδική ανεξαρτησία. Παράλληλα με το «ηθικό τραύμα» που είχαν να αντιμετωπίσουν, είχαν να μείνουν βουβοί, μίας και είχε επιβληθεί από τους παλιούς συντρόφους τους ομερτά. Μπέλφαστ 1981 Credit Henri Bureau/Corbis Στη σελίδα 169 ο Keefe μας περιγράφει ένα στιγμιότυπο από όταν η Ντολόρς και η αδερφή της έχουν συλληφθεί για τη βομβιστική επίθεση στο Λονδίνο. Οι δύο γυναίκες διασταυρώνονται έξω από ένα ανακριτικό δωμάτιο. «Μην πεις λέξη», προλαβαίνει να σφυρίξει η Ντολόρς στη Μάριαν.
Χρόνια μετά η ανάγκη της Ντολόρς Πράις και άλλων συντρόφων της θα είναι ακριβώς η αντίθετη: να μιλήσουν. Ορισμένοι αποδέχονται μία πρόταση να μοιραστούν τις μαρτυρίες τους, προκειμένου να δημιουργηθεί υλικό σχετικά με τις Ταραχές για να μελετήσουν οι μελλοντικές γενιές. Η δική τους αλήθεια είναι να μαγνητοσκοπηθεί και να καταχωνιαστεί στην αίθουσα θησαυρών του Κολλεγίου της Βοστόνης, σα δείγμα προφορικής ιστορίας. Οι μαρτυρίες τους θα ακουστούν όταν το περιεχόμενο τους θα έχει καταστεί ανώδυνο. Μέχρι να πεθάνουν όλοι οι εμπλεκόμενοι, οι κασέτες (MiniDiscs και τα κείμενα των απομαγνητοφωνήσεων) θα μείνουν άθικτες στο αρχείο. Ή μάλλον αυτό αποτελεί "παρανόηση" των συμμετεχόντων. Σχεδόν μία δεκαετία μετά την τοποθέτηση των φακέλων στην αίθουσα των θησαυρών, το 2013, δύο ερευνητές από το Μπέλφαστ θα πάνε να πάρουν κάποιες κασέτες, που ίσως τους βοηθήσουν να λύσουν μία υπόθεση φόνου. Το Μην πεις λέξη είναι ένα συγκλονιστικό page-turner, ένα καθηλωτικό πολιτικό θρίλερ, που αξίζει να διαβάσετε!
0 Comments
Leave a Reply. |
Archives
September 2022
Categories
All
|